به گزارش خبرگزاری «حوزه»، نشست علمی «ساحت بندی در تعلیم و تربیت»، شب گذشته به همت انجمن تعلیم و تربیت اسلامی حوزه علمیه قم و مدیریت امور پژوهشی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) و دبیرخانه هیات حمایت از کرسی های نظریه پردازی نقد و مناظره شورای عالی انقلاب فرهنگی در محل دبیرخانه انجمن های علمی حوزه، برگزار شد.
در این نشست علمی، حجت الاسلام والمسلمین محمد جواد زارعان به عنوان ارایه دهنده این نظریه به سخنرانی پرداخت و حجت الاسلام والمسلمین سید احمد رهنمایی و دکتر مجید طرقی از اساتید حوزه و دانشگاه، به نقد این نظریه پرداختند و دبیری علمی این نشست را نیز، حجت الاسلام والمسلمین لطیفی به عهده داشت.
رئیس مجتمع آموزش عالی امام خمینی(ره) در ابتدای این نشست گفت: در عرصه ساحت بندی تربیت، نظریات مختلفی از سوی متفکران مسلمان و غربی ارایه شده است؛ از جمله نظریه «گاستون میالار» که به چهار ساحت اشاره می کند و «پل هرست» و «جان الیاس »که تقسیم بندی دیگری انجام داد.
وی اظهارکرد: از جمله متفکران اسلامی عصر حاضر که به ساحت بندی این حوزه های پرداختند می توان به شهید مطهری و عبدالحلیم محمود اشاره کرد؛ پل هرست به زمینه ها و انگیزه های تعلیم و تربیت اشاره کرد و در این مسیر به تربیت اخلاقی، تربیت دینی، هنر، تفکر تقتصادی و جنسیت اشاره کرد.
رئیس مجتمع آموزش عالی امام خمینی(ره) گفت: عبدالحلیم محمود در کتاب خود به تربیت در ساحت های دین، سیاسی، خلقی، جهادی و... می پردازد و هر کدام ازاین ساحت ها را در یک جلد تنظیم کرد که البته درون مایه آنها همان مطالب ترجمه شده قبلی است.
وی گفت: اکثر این تقسیمات که از سوی متفکران غربی انجام شده است دارای چندین مشکل هستند؛ نخستین مشکل آنها سکولار بودن و محتواگریزی آنها است؛ به این معنی که وقتی از تربیت شناختی صحبت می کنیم به این معنی است که این عرصه دارای مباحثی جمله تربیت شناختی است؛ یعنی آنها به این مطلب نمی پردازند که در این ظرفی که شناختید چه محتوایی باید ریخته شود.
این استاد ح جامعه المصطفی بیان کرد: سیطره نگاره انسان شناسانه و تربیت گریز از دیگر مشکلاتی است که این تفکرات ساحت بندی در عرصه تربیت دارند؛ مشکل این تفکرات آن است که نقطه عزیمت آنها تربیت نیست.
وی گفت: تقسیم نگر و مقسم نگر نبودن از دیگر مشکلات این تفکرات غربی است یعنی هر ساحتی به صورت مستیم قابل بررسی است و آبشخور واحدی ندارد؛ مشکل چهارم آنها نیز این است که این تفکرات وحدت گرا نیستند و به نوعی وحدت گریز هستند.
این استاد المصطفی بیان کرد: در این عرصه نیازمند معیارهای کلی هستیم؛ در مرحله اول باید نگاه دینی محتوا مدار را با مرزبندی ساحت ها عرضه کنیم؛ در این نگاه، نگاهی تربیت مدار و با در نظر گرفتن تقسیم بندی مقسم مدار و وحدت گرا حاکم خواهد بود.
وی اظهارکرد: در نگاه اسلامی، زمانی که به تربیت انسان میپردازیم، نگاهی همه جانبه را حاکم می کنیم و اینگونه نیست که بگوییم امروز به تربیت شناختی می پردازیم و در زمان دیگر تربیت در ساحت های بعدی را دنبال می کینم؛ در حقیقت در ساحت بندی غربی است است که این ساحت ها مجزا از هم در نظر گرفته می شود ولی اسلام بیان می کند که تربیت اقتصادی در همان حوزه تربیت دینی است و مساله جزایی از آن نیست.
حجت الاسلام والمسلمین زارعان گفت: از جمله این مباحث می توان به مساله شکر اشاره کرد که در واقع دارای ساحت های دینی، تربیتی، اقتصادی و.... است؛ در حقیقت مفهوم شکر یکی از شاخصه های معرفت دینی است که همه اضلاع معرفت شناسی را در خود دارد.
این استاد حوزه بیان کرد: سه عنصر هستی عالم، انسان و تربیت در این زمینه مورد بحث قرار می گیرند که ناظر به استعدادها و شکوفایی است و می تواند مباحث هم عرض با هم را در زمینه تعلیم و تربیت عرضه کند؛ در واقعا ملاک ها باید ناظر به هست ها، تربیت ها و انسان ها باشد.
حجت الاسلام والمسلمین زارعان گفت: وقتی این ملاک ها را در یک جدول آورده و عرضه کنیم هر کدام زیر مجموعه هایی را به ما می دهد و باید هر کدام را مورد تحلیل قرار داد؛ در نگرش اسلامی به جهانبینی الهی که شامل وجود خدا، ویژگی های انسان و ارتباط با خدا و در نهایت توحید می رسیم.
استاد المصطفی بیان کرد: وقتی خود جهانبینی ملاک عمل واقع می شود، انسان باید در خصوص اصل جهانبینی نیز تربیت شود؛ در واقع تربیت الهی بر اساس جهابینی الهی در مقابل تربیت مادی گرا قرار می گیرد؛ تربیت توحیدی ،تربیت شرک گریزی، تربیت عدالت محور، تربیت که همه به توحید و خداوند منتج می شود در این بین قرار می گیرد.
وی گفت: در فضای تربیت غربی، تربیت دینی، تربیت منسکی و... هر کدام به شکل مجزا مورد بحث قرار می گیرد، ولی این ما هستیم که باید نگاه دقیق دینی و حوزوی خود را عرضه و آن را به دنیا نیز ارایه کنیم تا آنها نیز متوجه این همه تفاوت در نگاه درست با نگاه محدود آنها بشوند.
نظام سکولار محتوا گریز و وحدت گریز است
در ادامه این مراسم حجت الاسلام والمسلمین رهنمایی در مقام ناقد گفت: در عین این که این ایده از ایده های پخته و بدیع و بسیار مهمی است که انجام شده است، ولی باید به نکاتی توجه داشت از جمله اینکه در این مقاله مخاطب متوجه نمی شود، این که بیان می کنیم که نظام سکولار محتوا گریز و وحدت گریز است به چه معنی است.
وی افزود: نظام دارای نگاه، محتوا، عناصر وحدت بخش و یک هسته مرکزی است که اجزا را در کنار هم قرار داده است و اگر این گونه نباشد اصلا نظام نیست و وقتی که ما بیان می کنیم که تفاوت نظام فکری اسلامی با نظام سکولار در یک مساله یا چند مساله خاص است، به این مفهوم است که در واقع ما به نظام بودن سکولار به معنی عناصری که دارای یک مفهوم خاص و مجتمع است به طور کلی معتقد هستیم.
وی گفت: وقتی بیان می کنیم که دین مقسم مدار است این مساله نیز دقیق نیست، زیر این نظام ها با هم دارای مشترکاتی هستند که در بسیاری از مقالات حوزوی نیز به این نقاط اشتراک بین نظام های فکری اشاره شده است، یعنی این گونه نیست که نظام تربیتی دینی با نظام تربیتی غربی هیچ نقطه مشترکی از نظر ساحت بندی و بیان راه کارها و حتی نقاط خلا نداشته باشند؛ قطعا مباحثی وجود دارد که آنها در یک یا چند موضوع مشترک باشند.
وی اظهارکرد: سه عنصری هستی، انسان و تربیت نیز در این زمینه باید تبیین شود؛ زمانی که از جهانبینی الهی بیان می کنیم باید انسان الهی ،هستی الهی و تربیت الهی را به خوبی تبیین کنیم تا به این جهانبینی برسیم.
استاد موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) گفت: عامل ممیزه تفکر اسلامی نسبت به نظام های فکری سکولار در واقع تفسیر ماهیت هستی و انسان و باید ها و تربتی است، زیرا اسلام تعریف و تفسیری دیگر از تربیت، هستی و مسیر هستی و انسان دارد و این مساله است که باعث می شود که راه اسلام از بقیه این نظام های فکری جدا شود.
این محقق حوزه بیان کرد: نکته دیگر در زمینه رویکرد توحیدی است؛ یعنی اینکه وقتی بیان می کنیم که رویکرد توحیدی داریم یعنی باید این رویکرد را به خوبی تبیین و تفسیر کنیم و در واقع در ابتدا باید تفسیر خود از توحید را بیان کنیم.
وی گفت: هیچ کس مثل علامه طباطبایی این مباحث را به خوبی باز نکرد؛ ایشان بیان کرد که قرآن کریم رویکرد تبیینی توحیدی را به بهترین شکل ممکن بیان کرده است و در ریزترین رفتارهای انسان نیز این بحث را متجلی ساخته است.
حجت الاسلام والمسلمین رهنمایی اظهارکرد: یکی از نقاط ضعفی که امروز در فضای علمی کشور مشاهده می شود،علاقه خاص به جعل اصطلاحات خاص است که غربیان در آن ید طولایی دارند؛ اما باید دانست که این جعل اصطلاحات در پژوهش ها و مقالات و سخنرانی ها باید با یک عقبه کاملا علمی ودقیق باشد و اگر چنین نباشد نمی توانیم بگوییم که در این زمینه خوب عمل کرده ایم چه بسا که این مساله مضراتی را نیز داشته باشد.
در ادامه این نشست، دکتر مجید طرقی از اساتید دانشگاه گفت: توجه به میعار ساحت بسیار مهم است؛ یکی از مهمترین مباحث جهان بینی پرداختن به مبحث حرکت است؛ در یونان باستان این سوال وجود دارد که آیا این عالم ثابت است یا متغیر؛ بعدها ارسطو با تقسیم مباحث ثابت و متغیرات این سوال را با توضیح هر کدام از این اجزا حل کرد.
وی افزود: ارسطو با مدل ابداعی خود بحث حرکت شناسی را در یونان باستان حل کرد؛ سوالی که در این زمینه مطرح شد که آیا اشیایی که تغییر می کند نیز می تواند تغییر ایجاد کرد یا خیر؛ این بحث همان بحثی بود که ما به آن تربیت می گوییم و ارسطو در این زمینه نیز مباحثی را مطرح کرد.
این استاد دانشگاه گفت: این تغییر ها از جهت اشتدادی، از جهت افزایش سرعت و همچنین افزایش دامنه بود؛ در ادبیات سنتی برای بحث ساحت اصطلاح مسافت را مشاهده می کنیم که همان مفهوم عرضیاتی از اشیا است که در حال تغییر هستند و ما هم می توانیم در آنها تغییر ایجاد کنیم.
وی اظهار کرد: بعدها ملا صدرا بیان کرد که فقط اعراض نیستند که تغییر می کنند بلکه جوهر نیز مشمول این تغییر واقع می شود؛ پس می توانیم جوهر و عرض را نیز تغییر دهیم؛ در حقیت در این زمینه باید با شناخت این عنصر به بررسی مساله تربیت انسان بپردازیم و ببینیم با جمیع این جهات می توانیم به مفهوم تربیت انسان برسیم یا خیر.
